Voor het houden van tropische vissen in een aquarium is een goede temperatuur van essentieel belang. Water op kamertemperatuur is niet voldoende en daarom zul je het aquarium moeten verwarmen. Wat je zal verbazen is dat ook koudwater vissen baat hebben bij een verwarmd aquarium.
Ik heb veel te vertellen over aquarium verwarmingen, en na het lezen van dit artikel weet jij het volgende:
- Waarom je een verwarming in een aquarium moet plaatsen
- Hoeveel Watt jouw aquarium verwarming moet zijn (belangrijk)
- Welke soort verwarmingen er voor aquariums te koop zijn
- Wat een verwarming jaarlijks aan stroom kost (best veel)
- Hoe je een aquarium energiezuiniger kunt maken
- Veel voorkomende problemen met aquarium verwarmingen
Inhoudsopgave
Heeft een aquarium een verwarming nodig?
Tropische vissen hebben een hogere watertemperatuur nodig dan kamertemperatuur waardoor het verwarmen van een aquarium noodzakelijk is. Daarnaast vangt een verwarming ook temperatuurschommelingen op als de kamertemperatuur zakt, bijvoorbeeld in de nacht.
Als je aan een verwarmd aquarium denkt, denk je waarschijnlijk direct aan tropische vissen die het graag warm hebben. Een aquarium op kamertemperatuur is simpelweg te koud om tropische vissen te houden en daarom is een verwarming in het aquarium noodzakelijk.
Maar ook koudwater vissen zoals sluierstaarten hebben baat bij een aquarium verwarming. Zo kan een verwarming je aquarium op temperatuur houden als ’s nachts de kamertemperatuur omlaag gaat, naar zeg 16°C. Zonder verwarming zou het aquarium ook afkoelen, wat resulteert in onnodige temperatuurschommelingen en stress bij de vissen.
Ik raad je daarom aan om ook bij koudwater vissen een verwarming in het aquarium te installeren om die temperatuurschommelingen op te vangen. Hoe stabieler de temperatuur, des te gezonder je vissen zijn.
Watertemperatuur bij tropische vissen
| Tropische vis | Temperatuur |
|---|---|
| Guppy | 22 – 27 °C |
| Molly | 24 – 28 °C |
| Betta | 25 – 27 °C |
| Neon Tetra | 22 – 26 °C |
| Gourami | 20 – 25 °C |
| Zebra Diano (Zebravis) | 18 – 24 °C |
| Plecostomus | 21 – 28 °C |
| Maanvis | 24 – 28 °C |
| Discus | 28 – 30 °C |
| Zwaarddrager | 23 – 27 °C |
Hoeveel Watt verwarming in een aquarium?
In de meeste gevallen kan men 1 watt per liter water aanhouden. Echter is het benodigd wattage afhankelijk van het verschil tussen de omgevingstemperatuur en de gewenste water temperatuur. Bij een verschil tot 5°C volstaat slechts 0,75 Watt per liter en bij verschillen tot 15°C is 1,50 Watt per liter aan te raden.
De gewenste temperatuur van het aquarium hangt af van het soort vissen dat er in zitten. Ook speelt de omgevingstemperatuur (kamertemperatuur) een belangrijke rol bij het kiezen van de juiste aquarium verwarming. Hoe groter het verschil tussen deze twee temperaturen, des te sneller het aquarium zal afkoelen en des te meer vermogen moet je in het water stoppen om het op te warmen.
Om het verschil te bepalen kijk ik persoonlijk naar de laagste temperatuur van de kamer waarin deze komt te staan. Vaak is dat in de nacht als de verwarming op een lage temperatuur is ingesteld, bijvoorbeeld 16°C. Een dergelijke temperatuur is heel normaal voor een winterse nacht.
Ook als je bijvoorbeeld in de winter een aantal dagen uit huis bent zul je de verwarming op een dergelijke lage temperatuur instellen. Uiteindelijk zal ook het aquarium afkoelen tot die ingesteld temperatuur.
Verwarming aquarium berekenen
Als je het aquarium tot 23°C wilt verwarmen heb je dus te maken met een verschil van (23-16) 7°C. Hanteer in dat geval de 1 watt per liter water regel.
Voor een tropisch aquarium dat je tot 28°C wilt verwarmen zou je een temperatuurverschil van ruim (28-16) 12°C zien. Ik zou dan aanraden om 1,50 Watt per liter water aan te houden.
Heb je koudwater vissen die je op 20°C wilt houden? Dan is het verschil slechts 4°C en zou je dus 0,75W per liter aan kunnen houden. Waarschijnlijk zal je verwarming alleen in koude maanden in de nacht aanspringen.
Referentietabel voor verwarmingscapaciteit in een aquarium
| Inhoud | 5°C Verschil | 10°C Verschil |
|---|---|---|
| 30 liter | 25 Watt | 50 Watt |
| 50 liter | 50 Watt | 75 Watt |
| 60 liter | 50 Watt | 75 Watt |
| 100 liter | 75 Watt | 100 Watt |
| 150 liter | 100 Watt | 150 Watt |
| 200 liter | 150 Watt | 200 Watt |
| 250 liter | 200 Watt | 250 Watt |
| 300 liter | 250 Watt | 300 Watt |
| 500 liter | 400 Watt | 500 Watt |
| 750 liter | 500 Watt | 750 Watt |
Bij een aquarium inhoud boven de 250 liter is het aan te raden om gebruik te maken van twee verwarmingselementen om zo een stabielere temperatuur te krijgen in het aquarium. Daarnaast zijn 2 verwarming elementen van 250 Watt vaak goedkoper dan 1 verwarmingselement van 500 Watt.
Heb je bijvoorbeeld een 500 liter aquarium, dan zou je dus gebruik kunnen maken van twee 250 Watt verwarmingen.
Soorten aquarium verwarming
Aquarium staafverwarming
De bekendste en meest toegepaste verwarming is de staafverwarming. Dit is een langwerpige buis die je deels, of in zijn geheel, onderwater in het aquarium kunt plaatsen. Aan de buis zitten zuignapjes bevestigd zodat je de verwarming makkelijk tegen het glas van je aquarium kunt monteren.
Bij de meeste staafverwarmingen kun je de temperatuur instellen van 18°C tot 34°C met een knopje of via een digitaal interface. De verwarming zal dan zelf bepalen wanneer deze het water moet bij verwarmen en schakelt dus vanzelf aan en uit. Vaak zit er ook nog een lampje ingebouwd die aangeeft of de verwarming aan of uit staat.
Als de temperatuurregeling niet op je verwarming zit, dan kun je gebruik maken van een externe thermostaat. Dat is echter weer iets dat je moet aanschaffen en vaak ik een nieuw verwarmingselement kopen mét ingebouwde thermostaat goedkoper dan een losse thermostaat.
Staafverwarming horizontaal of verticaal plaatsen?
Indien de staafverwarming volledig onder water geplaatst mag worden, dan gaat de voorkeur uit om deze horizontaal op de bodem van het aquarium te plaatsen. Bij een staafverwarming die niet geschikt is om in zijn geheel onder water te plaatsen zal deze verticaal in het aquarium geplaatst moeten worden.
Je zou ook nog het verwarmingselement diagonaal kunnen plaatsen. Iedereen heeft daar weer zijn eigen mening over natuurlijk. Uiteindelijk denk ik niet dat het veel uitmaakt hoe je het element plaatst. Uiteindelijk komt alle warmte (lees: energie) die je erin steekt in het water terecht, dus veel verschil zal er niet zijn.
Voor een aquarium met een lage stroomsnelheid van het water zou mijn persoonlijke voorkeur uitgaan naar het horizontaal plaatsen van de staafverwarming op de bodem van het aquarium. Uiteindelijke stijgt warmte namelijk op, en door het verwarmingselement horizontaal te plaatsen komt er meer koud water in contact met het element.
Aquarium filter met verwarming
Een tweede manier om je aquarium te verwarmen is door een filter te kiezen met ingebouwd verwarmingselement. Het voordeel hiervan is dat je verwarming uit het zicht is geplaatst en dat de warmteverdeling over het algemeen beter is.
Daarbij is het ook zo dat je niet te maken hebt met een 230 Volt stroomkabel die in je aquarium steekt. Hoewel de kans op lekken bij een staafverwarming klein is, is het toch aanwezig. Dat moment wil je vanzelfsprekend niet meemaken.
Het nadeel is wel dat je in een dergelijk filter met verwarming aangewezen bent op de fabrikant. Je kunt doorgaans niet makkelijk een hoger of lager wattage verwarming kiezen, en als de verwarming stuk gaat is deze over het algemeen iets duurder dan de traditionele staafverwarming.
Externe aquarium verwarming
Als je het aquarium wilt verwarmen, niet afhankelijk wilt zijn van een filter met verwarming én je wilt de verwarming niet zien, dan is er nog een laatste oplossing: de externe aquarium warming.
Het is in feite een buis met ingebouwd verwarmingselement die je voor of na je filter kunt plaatsen. Over het algemeen zijn deze alleen in de 300W en 500W uitvoering te koop, waardoor voor kleinere aquariums deze optie dus niet mogelijk is.
Aquarium verwarmingskabel voor de bodem
Tot slot is er nog een verwarming te koop die je in de bodem van je aquarium wegwerkt. Met een verwarmingskabel kun je er voor zorgen dat de bodem van de (tropische) planten op de juiste temperatuur worden gehouden.
Aangezien een verwarmingskabel vaak een laag vermogen heeft, is deze niet geschikt om het hele aquarium mee op te warmen. De bodemverwarming in het aquarium is dus enkel bedoeld voor je planten.
Als je zand gaat gebruiken om de verwarmingskabel te verbergen, let er dan op dat je zand gebruikt met een korrelgrootte van tenminste 0,80mm. Hierdoor kan er nog enigszins een doorstroming van het water plaatsvinden.
Gebruik je een te kleine korrel, dan heb je kans dat de warmte niet door de bodem bij je planten terecht komt. Zand is namelijk een erg goede isolator.
Daarnaast zou je ook nog een isolatie mat, bijvoorbeeld piepschuim of rubber, onder je aquarium kunnen leggen. Hiermee voorkom je dat de bodem van het aquarium te snel afkoelt, waardoor je bodemverwarming sneller aanspringt en dus minder stabiel is.
Welke aquarium verwarming heb je nodig?
Een staafverwarming is de makkelijkste manier om een aquarium te verwarmen. Deze hang je in het aquarium en stelt de thermostaat in op de gewenste temperatuur. Ook zijn er externe verwarmingselementen en filters met ingebouwde verwarming te koop waarmee je het water op de juiste temperatuur kunt krijgen.
Voor een kleine aquarium tot 100 liter is een staafverwarming meer dan voldoende en vaak ook de meeste praktische oplossing. Bij de wat grotere aquariums kunnen filters met ingebouwde verwarming een mooie oplossing zijn vanwege de gelijkmatige warmteverdeling.
Heb je meer dan 500 Watt aan vermogen nodig, dan is het verstandig om meerdere kleine verwarmingen aan te brengen in het aquarium. Hierdoor krijg je minder last van temperatuurschommelingen en eventuele cold-spots in je aquarium. Daarnaast zijn verwarmingselementen boven de 300 Watt aanzienlijk duurder dan twee losse elementen.
Tip: koop ook nog een losse thermometer om de temperatuur van je water te controleren. Ondanks dat de meeste verwarmingselementen een ingebouwde thermostaat hebben, kan het toch voorkomen dat de ingestelde temperatuur afwijkt van de echte temperatuur. Door een thermometer in het aquarium te hangen zie je direct de echte temperatuur.
Hoe snel is een aquarium op temperatuur?
Een aquarium met een goede verwarming is altijd binnen 24 uur op temperatuur. De snelheid is echter afhankelijk van de omgevingstemperatuur, de inhoud van het aquarium en de capaciteit van de verwarming. Al deze factoren hebben invloed op de snelheid waarmee het water opwarmt.
Bij een gloednieuw aquarium dat je vult met kamertemperatuur water kun je er altijd wel van uitgaan dat het aquarium binnen 24 uur op temperatuur is. In de praktijk zul je zien dat de temperatuur vaak sneller bereikt wordt, echter hangt het van enorm veel variabelen af.
Je zou het heel precies kunnen uitrekenen waarbij je het volgende moet weten:
- Temperatuurverschil van het water en de gewenste temperatuur
- De hoeveelheid water in het aquarium
- De capaciteit van de verwarming
- De maten waarin je aquarium warmte verliest
Om 1 liter water 1 graden warmer te maken is ongeveer 1,16Wh (Watt/uur) aan energie nodig. Laten we zeggen dat je ook enige verliezen hebt en dan zit je op 1,30Wh dat nodig is om een liter een graden op te warmen.
Heb je een 100 liter aquarium, dan is daar 130Wh aan energie voor nodig. Met een verwarmingselement van 75W zou dat 130 / 75 = 1,73 uur zijn, ofwel 1 uur en 44 minuten. In dit voorbeeld ga ik uit van 0,75W verwarming per liter water, de echte ondergrens die je moet aanhouden.
Is je starttemperatuur van het water 18 graden en wil je het opwarmen tot 28 graden, dan heb je te maken met een temperatuurverschil van 10 graden. Met bovenstaande theorie zou je dan uitkomen op ongeveer 17 uur. Dus zelfs met deze kleine verwarming zit je onder de 24 uur.
Door simpelweg ervan uit te gaan dat het aquarium na 24 uur op temperatuur is zit je altijd veilig. Installeer voor het gemak ook een thermometer in het aquarium, dan zie je het binnen 1 seconden.
Aquarium verwarming stroomverbruik
Niet geheel onbelangrijk is het stroomverbruik van een aquarium verwarming. Naast de verlichting is ook de verwarming een grootverbruiker en een kostenpost die niet over het hoofd gezien moet worden.
In de berekening hierboven heb ik al laten zien hoeveel energie er nodig is om water 1 graad warmer te maken. Dat is leuk om te weten hoe snel je aquarium water warm is, maar zegt vrij weinig over de kosten.
Belangrijker om te weten is hoe snel je aquarium afkoelt en hoeveel je dus moet bij verwarmen om de temperatuur gelijk te houden. Ik zal aan de hand van een theoretisch voorbeeld aangeven hoe je dat kunt berekenen. Hoewel je in de praktijk altijd afhankelijk bent van de omstandigheden zou deze berekening toch een grove indicatie kunnen zijn.
Stroomverbruik aquarium verwarming berekenen
Voor mijn berekening ga ik uit van de volgende parameters:
- 1 Liter water 1 graad opwarmen kost 1,16Wh
- 1kWh stroom kost €0,22
- Mijn aquarium koelt 0,6°C per 1 uur af
- Aquariuminhoud 240 liter
- Verwarming: 250 Watt
- Kamertemperatuur overdag: 20°C (16 uur lang)
- Kamertemperatuur in de nacht: 16°C (8 uur lang)
- Gewenste temperatuur aquarium: 24°C
Wat ik uiteindelijk wil berekenen is hoeveel stroom het mij kost om het aquarium op temperatuur te houden. Hiervoor moet ik het temperatuurverschil berekenen tussen de omgeving en de gewenste temperatuur voor het aquarium.
Berekenen van het gemiddeld temperatuurverschil
Gedurende het hele jaar ga ik uit van een kamertemperatuur die overdag (16 uur lang) 20°C is, en in de nacht (8 uur) 16°C. Gemiddeld genomen zit ik dan op een temperatuur van (20 x 16 + 16 x 8) / 24 = 18,66°C. Aangezien de temperatuur niet van het ene moment op het andere moment omslaat ga ik gemakshalve uit van 19°C.
Mijn aquarium wil ik houden op een constante temperatuur van 24°C, waardoor het verschil tussen de gemiddelde kamertemperatuur en het aquarium op 5°C uitkomt. In de praktijk zou dit verschil best 4°C kunnen zijn, aangezien de kamertemperatuur op zonnige dagen vanzelf boven de 20°C uitkomt. Voor het gemak ga ik toch uit van 5°C.
Berekenen hoeveel energie het kost om het aquarium op temperatuur te houden
Dit gedeelte van de berekening hangt sterk af van de snelheid waarmee jouw aquarium warmte verliest. Ik heb het bij mijn aquarium gemeten en kwam uit op 0,6 graden per uur bij een omgevingstemperatuur van 19°C. Die 19°C is afkomstig van de berekening hierboven.
Dit betekend dat ik gemiddeld genomen elk uur mijn aquarium met 0,6 graden moet verwarmen om het op temperatuur te houden. Nu heb ik 240 liter water en dat kost 240 x 0,6 x 1,16Wh ≈ 167Wh aan energie. Mijn verwarming is 250 Watt (250Wh), en kan dat dus binnen een uur weer warm krijgen: mooi.
Opmerking: Als ik het niet binnen een uur warm zou krijgen betekent het dat mijn verwarming niet groot genoeg is. Gevolg: de verwarming is continue aan en zal nooit de ingestelde temperatuur van 24°C bereiken!
Totale opgenomen energie berekenen
Gemiddeld genomen moet ik dus elk uur 167W aan energie in het aquarium stoppen om het op temperatuur te houden. Per dag zou het dus gaan om 167 x 24 ≈ 4000W, ofwel 4kW.
Een heel jaar komt uit op 4kW x 365 = 1460kW aan opgenomen energie. We weten dat 1kW energie €0,22 kost, dus 1460kW kost ongeveer €321.
Stroomkosten aquarium verwarming
- De genoemde stroomkosten zijn gebaseerd op een kilowattuur prijs van €0,22.
- ΔT geeft het gemiddelde temperatuurverschil aan. Zie ook mijn berekening hierboven.
- De mate waarin een aquarium afkoelt hangt af van het temperatuurverschil. Ik ga uit van:
- ΔT(3°C) – koelt 0,4°C af per uur
- ΔT(5°C) – koelt 0,6°C af per uur
- ΔT(8°C) – koelt 0,8°C af per uur
- ΔT(10°C) – koelt 1,0°C af per uur
In de onderstaande tabel kun je duidelijk zien wat een minimaal temperatuur verschil aan het eind van het jaar kan schelen. Je temperatuur terugdraaien van 30°C naar 28°C kan je zomaar een paar honderd euro schelen bij een groot aquarium.
Neem deze getallen met een flinke korrel zout. Hoe snel een aquarium afkoelt, en hoeveel je dus moet bij verwarmen, is van enorm veel variabelen afhankelijk. De snelheid waarmee je filter draait, de afmetingen en materiaal van het aquarium spelen allemaal een grote rol. Zelfs je verlichting zou het water nog kunnen opwarmen. Onderstaand geeft je wel een grove indicatie wat je kunt verwachten.
| Inhoud | ΔT(3°C) | ΔT(5°C) | ΔT(8°C) | ΔT(10°C) |
|---|---|---|---|---|
| 60 liter | €53 | €80 | €107 | €134 |
| 120 liter | €107 | €161 | €214 | €268 |
| 240 liter | €214 | €321 | €429 | €536 |
| 350 liter | €312 | €469 | €625 | €782 |
| 500 liter | €447 | €670 | €894 | €1117 |
| 1000 liter | €894 | €1341 | €1788 | €2235 |
Aquarium verwarming energiezuinig maken
Een warmtebron zoals een verwarming is een vorm van gecontroleerde kortsluiting en daarom zéér efficiënt. Het vermogen dat je in het warmte element stopt wordt nagenoeg direct omgezet in warmte.
Als je dus denkt dat je een aquarium energiezuiniger kunt maken door een kleinere verwarming te nemen heb je het mis. Het klopt dat de verwarming minder stroom verbruikt, maar daarentegen warmt deze het aquarium ook minder snel op. Het resultaat daarvan is dat je verwarming langer aan staat, en dus meer stroom verbruikt, om het water op temperatuur te houden.
Hetzelfde geldt voor een grotere verwarming. Die is gewoon minder lang aan omdat die meer warmte afgeeft aan het water.
Wat je wel kunt doen om het aquarium energiezuiniger te maken is voorkomen dat de warmte minder snel uit je aquarium ontsnapt:
- Voorkom dat warmte aan de bovenkant ontsnapt door een kap op het aquarium te zetten
- Isoleer de bodem van je aquarium met schuim of rubber
- Isoleet de zijkanten van het aquarium met P
Plaats een kap op het aquarium
Zoals je weet stijgt warmte op en koelt water sneller af naarmate het temperatuurverschil groter is. Door een kap op het aquarium te plaatsen zorg je dat de warme lucht in de kap blijft hangen waardoor het aquarium oppervlaktewater minder snel zijn warmte kwijt kan. Doordat je minder warmte verliest aan de bovenkant van het aquarium hoef je minder bij te verwarmen waardoor het aquarium energiezuiniger wordt.
Isoleer de bodem van het aquarium
De bodem van je aquarium zie je over het algemeen niet, en door deze te isoleren met een stuk rubber voorkom je dat het aquarium in ieder geval aan 1 zijde minder snel afkoelt. Deze oplossing is vooral aan te raden als je gebruik maakt van bodemverwarming.
Kies voor een Plexiglazen aquarium
Een traditioneel aquarium is gemaakt van glas. Glas heeft een warmtegeleidingscoëfficiënt van 0,80. Plexiglas zit echter op 0,19. Hoe lager dit getal, des te beter het isoleert. Een glazen aquarium verliest dus 4 keer zo snel zijn warmte via het glas in vergelijking met een Plexiglazen aquarium.
Als je een beetje handig bent zou je ook Plexiglazen platen strak tegen de buitenkant van het glas kunnen plaatsen zodat je in feite een transparant hitteschild om je aquarium bouwt.
Veel voorkomende problemen bij aquarium verwarming
Aquarium wordt niet warm
De gekozen verwarming is te klein voor het aquarium
Het kan zijn dat de verwarming te klein is om de hoeveelheid water in je aquarium goed op te warmen. Een aquarium in een koude ruimte verliest vanzelf ook weer warmte waardoor je verwarming weer aan het werk moet.
Oplossing: een verwarming met een hogere capaciteit aanschaffen
De verwarming slaat niet aan
Waarschijnlijk is de regelaar van je verwarming defect of is het aquarium water al op de juiste temperatuur. In het geval van een defecte regelaar dien je de verwarming te vervangen door een nieuw exemplaar.
De thermostaat van de verwarming is verkeerd ingesteld
Op de meeste verwarmingen kun je de gewenste water temperatuur instellen. Echter kan het zijn dat de thermostaat niet goed werkt, waardoor deze eerder afslaat dan gewenst.
Oplossing: stel de thermostaat van de verwarming in op een hogere temperatuur en controleer met een extra thermometer de daadwerkelijke temperatuur van het water.
Aquarium wordt te warm
De thermostaat van de verwarming is defect
Als je verwarming niet meer vanzelf uitgaat is mogelijk de thermostaat van de verwarming defect. Hierdoor kan het voorkomen dat de aquarium verwarming aan blijft staan en het water continue opwarmt.
Oplossing: vervang de aquarium verwarming door een werkend exemplaar.
De gekozen verwarming is te groot voor het aquarium
In zeldzame gevallen kan het voorkomen dat je aquarium te klein is voor de gekozen verwarming. Zodra de verwarming aanslaat zal deze te snel het water opwarmen en daarna weer uitschakelen. Hierdoor kunnen grote temperatuurschommelingen ontstaan, vaak met een te warm aquarium tot gevolg.
Oplossing: installeer een verwarming met een lagere capaciteit
Aquarium verwarming slaat niet aan
De aquarium verwarming krijgt geen stroom
Het ligt misschien voor de hand, maar controleer even of de stekker van de verwarming is ingestoken.
De thermostaat van de verwarming is defect
Ook kan het voorkomen dat de thermostaat van de verwarming defect is waardoor deze niet meer aanspringt.
Oplossing: vervang de verwarming met een werkend exemplaar
Aquarium temperatuur klopt niet
De thermostaat van een verwarming is vaak niet heel erg nauwkeurig in te stellen en het kan voorkomen dat je daadwerkelijke watertemperatuur afwijkt van de ingestelde temperatuur.
Door gebruik te maken van een externe thermometer, die je in het aquarium hangt, zie je in 1 oogopslag de daadwerkelijke temperatuur van het water.
Stel de thermostaat op de verwarming opnieuw in en controleer na een aantal uur opnieuw de temperatuur. Indien nodig deze stap blijven herhalen totdat de gewenste temperatuur is bereikt.